ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 2021 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ (Census 2021) ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਰੋਕਣੀ ਪਈ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦੀ ਇਸ ਰੁਟੀਨ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਕਰਨਾ ਅਜੇ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ 2021 ਦੀ ਦੇਰੀ ਨਾਲ ਹੋਈ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਆਖਰਕਾਰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ‘ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ’ ਦੀ ਇੱਕ ਖਬਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹਨਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੈਕਡ ਜਾਂ ਬੋਤਲਬੰਦ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ? ਕੀ ਤੁਹਾਡੀ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ LPG ਜਾਂ PNG ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਹੈ? ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨ ਜਾਂ DTH ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਹਨ? ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਖਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਅਨਾਜ ਕੀ ਹਨ?
ਇਹ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਸਵਾਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਨਵੀਂ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ‘ਚ ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਆਪਣੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ 150 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਜਨਗਣਨਾ ਦਫਤਰ ਨੂੰ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਇਮਾਰਤ – ਜੰਗਾਨਾ ਭਵਨ ਮਿਲਿਆ। ਨਵੇਂ ਦਫ਼ਤਰ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੀ 150ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਜਨਗਣਨਾ ਦਫ਼ਤਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। 1981 ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸੰਧੀ (A Treatise on Indian Censuses since 1981) ਇਸ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਜਨਗਣਨਾ ਕਾਰਜਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 2021 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਲਈ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਿਆਏ ਵੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਜ਼ੇ ਸਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਕਿ ਕੀ “ਕੁਦਰਤੀ ਬਿਪਤਾ” ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਹ।
ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਜਨਗਣਨਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਸਾਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਘਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2020 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕੋਵਿਡ -19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮਾਰਚ 2020 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਦੇ ਕੇਸ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਾਲ 24 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਰੁਕ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 2021 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਡਿਜੀਟਲ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਡੇਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰਵਾਇਤੀ ਕਾਗਜ਼ੀ ਮਾਧਿਅਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।